Tolk in het wild: Suzanne Heuft bij dove Oekraïners

Bijna 12 miljoen Oekraïners zijn gevlucht uit hun thuisland. De dove vluchtelingen onder hen worden opgevangen in onder andere Rotterdam en Boxtel. Suzanne Heuft mailde ons over haar bijzondere tolkopdracht: zij tolkt al maanden voor de groep in Rotterdam. Tijd voor een interview, waarin Suzanne uitlegt welke uitdagingen zij én de dove Oekraïners tegenkomen.

Hoe ben je begonnen?

‘Op 18 juli 2022 tolkte ik een vergadering voor dove Oekraïense vluchtelingen in Rotterdam. Daarna ben ik blijven hangen als tolk en uiteindelijk heb ik me aangesloten bij SWeDoRo (Stichting Welzijn Doven Rotterdam). Zij hebben de dove Oekraïense vluchtelingen vanaf het eerste moment ondersteund. De groep bestaat uit twee Russen, een Oekraïens-Nederlands stel, een bestuurslid van SWeDoRo, vijf Nederlanders en ik. Wij noemen onszelf de ‘supergroep’. We praten vaak met elkaar over Oekraïense dovencultuur, hoe we voor de Oekraïners nog betere maatjes kunnen zijn en hoe we kunnen uitleggen hoe alles werkt hier. We hebben ook gesprekken met het Leger des Heils, gemeenten en hulporganisaties.

In het begin sprak ik geen Oekraïense gebarentaal. Dat was toen wel even zoeken. Gelukkig was er een Russische dove tolk, een oude bekende, die mij hielp. Langzaam heb ik mijn woordenschat uitgebreid. Waarom Russisch? Dat is omdat veel Oekraïners de Russische gebarentaal kennen. Een Russische tolk kan daarom goed helpen met de vertaling, omdat die de taal en cultuur ook begrijpt.’ 

Wat is een groot verschil tussen Nederland en Oekraïne?

‘In Oekraïne zijn er 2,5 keer zoveel dove mensen als in Nederland, maar tolken worden bijna niet ingezet. Daar moet je veel geld voor betalen, terwijl dove mensen daar vaak weinig geld hebben. En tolken gaat bijna altijd op afstand. Omdat de vluchtelingen niet gewend waren aan een tolk, moest ik ze leren hoe het werkt. Ik vind het belangrijk dat zij begrijpen wat er wordt gezegd, niet alleen ik. Dat kenden ze niet. De horende partijen, zoals het wijkteam of de verpleegkundige op locatie, moesten ook leren omgaan met een tolk. In Nederland hebben dove mensen recht op gelijkwaardige communicatie. In Oekraïne is dit nog niet normaal.’

Hoeveel dove Oekraïense vluchtelingen zijn er in Nederland?

‘Er zijn ongeveer 150 vluchtelingen, verdeeld in twee grote groepen in Rotterdam en Boxtel en in kleinere groepen in Amsterdam, Utrecht en Groningen. De groep in Rotterdam heeft vanaf het begin ondersteuning gehad van SWeDoRo, de doven in Nederland. Het is prachtig om te zien dat deze mensen nu een basis hebben en op zoek zijn naar werk en woningen. De groep in Boxtel heeft veel minder gespecialiseerde begeleiding gehad, omdat er in Brabant geen welzijnsstichting voor doven is. Gelukkig staan de dove Oekraïners in Nederland, zelfs in de hele wereld, met elkaar in verbinding. Dat helpt mee.’

Inmiddels spreek je vast een aardig woordje Oekraïense gebarentaal.

‘Ja, het gaat. Ik beheers de woorden, maar de grammatica is lastig. Ik gebruik een mix van Nederlandse, Oekraïense en Russische gebarentaal. Daardoor ligt miscommunicatie natuurlijk wel op de loer. Het werk is heel leuk, maar ook heel moeilijk. Als het om gedetailleerde informatie gaat, neem ik de tijd om uit te puzzelen hoe ik de informatie goed kan overbrengen. Ik probeer door te vragen: begrijp je echt wat ik bedoel? Je moet er in principe altijd van uitgaan dat je het verkeerd doet. Dat puzzelen gaat steeds beter. Daarnaast leren de Oekraïners nu Nederlandse gebarentaal en dat helpt enorm.’

In de rubriek ‘Tolk in het wild’ delen tolken hun ervaringen als tolk op bijzondere plekken. In het theater bijvoorbeeld, of bij een internationaal festival. Heb jij ook een verhaal dat je met ons wilt delen? Of ken je een tolk die hier goed past? Laat het ons weten: contact@tolkcontact.nl